Het discours van beeldvorming
"If we discover why we see
the way we see, we shall also discover
something about ourselves and
the situation in which we are living"
- John Berger -
Kijken is zien, maar wát zien we? Ik ben dit onderzoek gestart vanuit mijn fascinatie voor hoe we naar ‘de werkelijkheid’ kijken vanuit ons eigen perspectief. Dagelijks worden we overspoeld met beelden vanuit online en offline media, die mede onze beeldvorming van de wereld en elkaar beïnvloeden. Als grafisch ontwerper onderzoek ik hoe ik inzicht kan geven in onze persoonlijke manier van kijken en hoe ik situaties kan creëren waarbij empathie voor de zienswijze van iemand anders, kan zorgen voor meer begrip voor elkaar.
In deze blogpost ga ik dieper in op het thema beeldvorming als discours:
1. Thema
Waar vind het debat plaats en welke auteurs, sprekers en organisaties houden zich met dit thema bezig?
2. Ontwerpdomein
Welke paradigmaverschuivingen spelen er binnen het ontwerpdomein en welke methoden, artistieke verkenningen en denkwijzen hebben relevante ontwerpers en auteurs?
3. Sociale context
Welke participatieve ontwerpmethoden worden ingezet en welke ethische aspecten komen daarbij naar voren?
Vanuit deze vragen probeer ik een context en referentiekader te schetsen waarin mijn onderzoek zich bevindt en beargumenteer ik hoe ik mij daartoe verhoud als ontwerper.
1
In het proces van selectieve waarneming (beeldvorming) spelen tal van maatschappelijke, psychologische en sociaal-psychologische factoren een rol en het wordt binnen verschillende vakgebieden besproken. Hieronder beschrijf ik hoe het thema een rol speelt binnen de journalistiek, de psychologie, de kunst en de politiek, en geef ik per domein een voorbeeld van een spreker, auteur of instelling die het vraagstuk rondom beeldvorming vertegenwoordigt.
Journalistiek
Beeldvorming in de media speelt een wezenlijke rol bij het vormen van bewuste en onbewuste vooroordelen over de samenleving en elkaar. Mediabeelden laten niet alleen de werkelijkheid zien, maar bepalen ook ‘onze werkelijkheid’. Enerzijds moet het nieuws zorgen voor objectieve informatie. Anderzijds wordt er van journalistieke rapportage verwacht dat deze op narratieve wijze en met beeldgebruik zorgt voor verhalen zodat lezers en kijkers de wereld begrijpen. In het huidige debat wordt bevraagd in hoeverre nieuwsmedia feit en fictie met elkaar vermengen en wordt er ingegaan op onderwerpen als desinformatie, fake-news, informatiemanipulatie en de invloed van algoritmen op information-bubbels onze blik op de wereld.
Rob Wijnberg - schrijver, filosoof en oprichter van De Correspondent
Volgens Rob Wijnberg is niets bepalender voor ons wereldbeeld dan de media. Hij probeert de werking daarvan te bevragen en onze blik op de realiteit te doorgronden.
Rob Wijnberg: [1]
“De schaal waarop en snelheid waarmee deze vorm van misinformatie zich tegenwoordig verspreidt is met recht een probleem te noemen. Toch durf ik te stelling aan dat ‘echt nieuws’, de stroom aan berichten die wij dagelijks massaal consumeren, een minstens zo groot probleem vormt.”
Hij zoekt de verbanden en tegenstellingen in filosofie en journalistiek. Filosofie stelt tijdloze vragen als ‘wat is schoonheid?’, ‘wat is waarheid?’ en ‘wat is rechtvaardigheid?’. Journalistiek daarentegen, stelt vragen die extreem tijdelijk zijn. Niet voor niets heet de grootste nieuwssite van Nederland ‘NU.nl’. Nieuws gaat over dít moment, niet later, niet vroeger. En dit kan volgens Rob Wijnberg een enorm vertekend beeld van de werkelijkheid opleveren. [2]
Met de oprichting van De Correspondent wil hij de journalistiek veranderen van sensatiezucht en hypegevoeligheid naar artikelen die ingaan op onderliggende structuren, waarbij het onderwerp vanuit verschillende perspectieven wordt belicht. De Correspondent streeft met zijn team van journalisten, schrijvers en beeldredacteuren naar het maken van onafhankelijke achtergrond- en onderzoeksjournalistiek, dat wordt gefinancierd door donateurs en leden en dus niet door advertenties van bedrijven.
Psychologie
Hoe we kijken naar en betekenis geven aan wat we zien, gebeurt grotendeels onbewust in ons brein. Wetenschappers en psychologen onderzoeken zowel hoe deze onbewuste processen zorgen voor het persoonlijk waarnemen van de werkelijkheid en onze beeldvorming van de wereld, als de manier waarop we die werkelijkheid voor onszelf proberen te beargumenteren met behulp van ons geheugen, ervaringen, associaties en sociale oordelen.
Leonard Mlodinow - theoretisch natuurkundige, scenarioschrijver en auteur van Subliminal: the new unconscious and what it teaches us
Leonard Mlodinow onderzoekt hoe de onderbewuste geest onze ervaring van de wereld vormgeeft. De manier waarop we het leven ervaren (onze perceptie, ons gedrag, ons geheugen en sociale oordelen) wordt volgens de onderzoeken die hij aantoont grotendeels gedreven door subliminale processen van de geest.
Hij ziet dit onbewuste denken niet als iets kwalijks, maar een manier om effectief te kunnen leven. Wel zegt hij dat het belangrijk is om de invloed van het subliminale waarnemen in te zien, om ons gedrag te kunnen begrijpen. Hij gaat in op hoe we de werkelijkheid waarnemen, maar ook op de manier waarop we die voor onszelf proberen te beargumenteren. Bijvoorbeeld via de weg van de wetenschapper, die bewijs observeert en patronen zoekt om theorieën uit te kunnen leggen. En de weg van de advocaat, die met de gewenste conclusie begint en vervolgens zoekt naar bewijs om deze opvatting te ondersteunen. Volgens Leonard Mlodinow zijn onze hersenen aardige wetenschappers, maar uitermate uitstekende advocaten. [3]
Kunst
Het debat over beeldvorming wordt door verschillende kunstenaars en critici gelinkt aan de manier waarop we kijken, of eigenlijk níet kijken. Onder andere door ontwikkelingen in de samenleving, kapitalisme en technologie. Kunst en ontwerp wordt als middel ingezet om deze veranderingen in de samenleving zichtbaar te maken, een ander licht te werpen op het thema en om bewustzijn bij het publiek te vergroten. Daarbij wordt ingegaan op de invloed en interpretatie van mediabeelden, de snelheid waarmee we leven, kijken en het gevolg daarvan op hoe we de wereld ervaren.
IMPAKT Center for Media Culture
IMPAKT is gevestigd in Utrecht en presenteert kritische en creatieve visies op onze hedendaagse mediacultuur. Ze onderzoeken vraagstukken die zich op het snijvlak van de maatschappij, digitale cultuur en media bevinden, vanuit verschillende invalshoeken en disciplines zoals kunst, wetenschap en technologie.
Voorbeelden van exposities in 2019 zijn Truth that Lies [4] en Affected Words [5]. Daarnaast wordt jaarlijks het IMPAKT festival georganiseerd: een vijfdaags multimedia evenement met tentoonstellingen, filmvertoningen, lezingen, paneldiscussies, performances, presentaties en Artist talks op verschillende locaties in Utrecht.
Politiek
Binnen de huidige politiek wordt er gebruik gemaakt van de narratieve journalistiek en mediacultuur, waarbij tegenstellingen worden gebruikt om aan te geven bij welke ‘groep’ iemand hoort. Beeldvorming speelt een wezenlijke rol bij het categoriseren en indelen van groepen binnen de samenleving. Denk daarbij aan links versus rechts, conservatief versus progressief, realisme versus idealisme. Of extremer: terroristenknuffelaars versus neo-nazi’s, landverraders versus racisten en fascisten, cultuurmarxisten versus marktfundamentalisten [6]. Door het uitvergroten van ongelijkheid zorgt het politieke beleid ook voor de verschuiving van sociale cohesie naar sociale polarisatie. Het debat over beeldvorming en de invloed van de politiek wordt steeds meer publiekelijk gevoerd door onder andere communicatiewetenschappers, juristen, journalisten en filosofen.
Bart Brandsma - sociaal en politiek filosoof en auteur van Polarisatie. Inzicht in de dynamiek van het wij-zij denken
Na zijn studie politieke en sociale filosofie werkte Bart Brandsma als journalist voor Filosofie magazine, de Nederlandse publieke omroep, de Nederlandse Moslimomroep en Amnesty International. Sinds 2005 doet hij onderzoek naar polarisatie en conflict in Europa en het Midden-Oosten. Daarbij gaat hij in op de ontwikkeling waarin wij-zij denken ‘eigen’ is aan mensen: we denken nu eenmaal in tegenstellingen.
Bart Brandsma: [7]
“Man versus vrouw, christen versus moslim, jong tegenover oud, autochtoon versus allochtoon. Polarisaties werken in op de identiteit van mensen. Dat is niet per definitie verkeerd. Het kan ook positief zijn, want zonder polarisatie geen maatschappelijke vooruitgang. Maar het is een grotendeels irrationele gevoelsdynamiek die moeilijk beheersbaar is en daardoor ook tot gevoelens van onmacht kan leiden.”
Volgens Bart Brandsma heerst er in de hedendaagse maatschappij een enorme druk om ‘een kant te kiezen’: polarisatiedruk. Mensen worden tegenover elkaar gezet in plaats van naast elkaar. Mensen ‘in het midden’ voelen zich vaak doodongelukkig onder die druk om te kiezen, omdat zij dat helemaal niet willen. Ze zijn betrokken, maar genuanceerd.
Bart Brandsma: [8]
“Zolang er het stille midden is dat weerstand biedt aan wij-zij denken is er ook ergens in de samenleving rust en vrede. Daarom is het zo belangrijk om dat midden te blijven versterken.”
Mijn onderzoek
Vanuit deze domeinen heb ik een beredeneerde bronnenlijst samengesteld. Iedere bron bevat een specifiek relevant aspect voor mijn onderzoek, welke ik toelicht in de blogpost. Met de bronnen uit deze lijst heb ik de volgende twee mappigs gemaakt.
1. In deze mapping is te zien dat een bron overlap kan hebben met meerdere perspectieven: het kan vanuit een journalistiek oogpunt zijn geschreven, maar ook raakvlakken hebben met de politiek of psychologie. Binnen mijn onderzoek richt ik mij hoofdzakelijk op de verticale lijn tussen de journalistiek en de kunst.
2. In deze mapping zijn de perspectieven Journalistiek, Psychologie, Kunst en Politiek vervangen voor kernwoorden die vallen binnen de context van mijn design research. Hierdoor verschuiven de bronnen van positie en wordt duidelijk welke bronnen relevant zijn voor welke aspecten van mijn onderzoek.
Een andere methode die ik toepas om bronnen te verzamelen en te mappen is door middel van tijdlijngesprekken.
Met behulp van tijdlijngesprekken verzamel ik verhalen en onderzoek ik welke onderwerpen relevant zijn.
Deze tijdlijn dient als conversation piece en als mapping tijdens gesprekken met participanten en experts. Zo verzamel ik beelden, onderwerpen en verhalen over de beïnvloeding van onze beeldvorming door mediabeelden.
2
Binnen mijn onderzoek experimenteer ik met de interpretatiemogelijkheden en ambiguïteit van mediabeelden om het gesprek rondom beeldvorming te ontplooien. Beeldvorming is als thema binnen het ontwerpdomein niet nieuw en wordt zowel vroeger als nu door verschillende ontwerpers, kunstenaars en auteurs gebruikt binnen artistieke onderzoeken.
Victor Burgin
Lei-feng (1973-4): 9 photographs, gelatin silver prints on paper. Door verschillende tekstlagen over zwart-wit-afbeeldingen te plaatsen laat Victor Burgin zien hoe de betekenis van een afbeelding verandert.
De kunstenaar, theoreticus en criticus Victor Burgin liet eind jaren ’70 met zijn werk zien hoe de interpretatie en betekenis van een afbeelding afhangt van de interactie tussen het beeld, de context en de toeschouwer.
Victor Burgin: [9]
“Even a photograph with has no actual writing on or around it, is traversed by language when it is ‘read’ by a viewer.”
Hij bekritiseerde de zichtbare en onzichtbare ideologie van de westerse kapitalistische maatschappij en probeert met tekstlagen over zwart-wit-fotografie te visualiseren hoe het dagelijks leven wordt gedomineerd door gemediatiseerde informatie. Door de interactie op te zoeken met de toeschouwer wilde hij ook tegen de tijdsgeest en ontwikkeling van de consumptiemaatschappij van destijds ingaan.
Victor Burgin: [10]
“We are a consumer-society, and it sees to me that art has become a passive ‘spectator sport’ to an extent unprecedented in history. I have always tried to work against this tendency by producing ‘occasions for interpretation’ rather than ‘object for consumption.”
Coralie Vogelaar
Links: Looking for a Possible Algorithm for the Popular News Image | Rechts: Recognized / Not Recognized. Coralie Vogelaar doorzocht de database van grote persagentschappen op foto’s van tien veelbesproken nieuwsgebeurtenissen en vergeleek met behulp van nieuwe technologieën zowel de meest populaire foto’s als de minst populaire foto’s van exact dezelfde situaties, om te achterhalen wat het verschil maakt.
Kunstenares Coralie Vogelaar bevraagt in haar werk Looking for a Possible Algorithm for the Popular News Image en Recognized / Not Recognized op onderzoekende wijze de manier waarop we in onze hedendaagse cultuur omgaan met beeld en hoe we deze beoordelen. Daarmee gaat ze in op het vraagstuk hoe mediabeelden onze beeldvorming van de samenleving beïnvloeden.
Coralie Vogelaar: [11]
“Wanneer een beeld heel vaak wordt gekopieerd, gaan we dit herkennen als een archetype, waardoor we het nog meer gaan kopiëren. Hierdoor wordt dit beeld steeds vaker gezien en dat beïnvloed ons brein.”
Coralie Vogelaar experimenteert in dit onderzoek met nieuwe technologieën die richting geven en als maatstaf fungeren tijdens het onderzoek. Zo gebruikte ze beeldherkenningssoftware om te achterhalen hoe vaak een beeld voorkwam op Google indexen web en vergeleek met behulp van Eye Tracking software en A/B testen de meer en minder succesvolle beelden van dezelfde betekenis.
Coralie Vogelaar zegt te reflecteren op nieuwsfotografie zonder daaraan een oordeel te geven: de succesvolle beelden krijgen evenveel aandacht als de minder succesvolle beelden. Ze geeft de nieuwsfotografie een podium en de toeschouwer wordt uitgenodigd om er zelf een oordeel over te vormen [12]. Desalniettemin geeft het uitgekozen onderwerp toch een standpunt aan van de kunstenares. Door te kiezen voor nieuwsfotografie en het kenbaar maken dat één beeld representatief wordt voor een bepaalde scene, laat Coralie Vogelaar zien dat zij kritisch kijkt naar de omgang met beeld in onze hedendaagse beeldcultuur.
Thomas Kuijpers
Explanatory Clippings, Q4, 2015 - Thomas Kuijpers startte dit project door zich te abonneren op vijf van de meest gelezen kranten in Nederland (Volkskrant, Trouw, AD, Telegraaf en Parool), als een experiment waarin hij probeerde grip te krijgen op de manier waarop dezelfde foto’s anders worden uitgelegd in de onderschrift van verschillende kranten.
Beeldend kunstenaar Thomas Kuijpers onderzoekt de rol van hedendaagse mediaverhalen binnen onze perceptie van de realiteit. Hij verkent en overweegt de manier waarop representaties van actuele gebeurtenissen aan ons worden gecommuniceerd.
In zijn werk Explanatory Clippings onderzoekt hij bijvoorbeeld het beeld- en woordgebruik in de vijf meest gelezen kranten in Nederland. In de multimedia installatie Bad Trip verzamelde hij een archief van voorpagina’s, sensationele krantenkoppen en populaire afbeeldingen die een collectieve angst voor terrorisme aanwakkeren. Uiteindelijk filmde en fotografeerde hij situaties in zijn dagelijks leven die associaties met het terrorisme teweegbrachten, waarmee hij bevraagt hoe onze perceptie van de realiteit grotendeels wordt bepaald door sensatiezucht, neonieuws en irrationele angsten.
Thomas Kuijpers: [13]
“Je kunt er heel erg iemand’s gedachte mee sturen en ik denk dat er in deze tijd heel veel misbruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die dat met zich mee brengt.”
Thomas Kuijpers is niet zozeer geïnteresseerd in het ‘beslissende moment’ van een foto, maar in het hiernamaals en de veelzijdigheid van betekenissen die het kan hebben door het gebruik ervan binnen verschillende contexten of de verschillende verklaringen die eraan worden verbonden. Met zijn werk bekritiseert hij onze gemediatiseerde cultuur en daagt hij de kijker constant uit om te bekijken op welke manier de media-realiteiten zijn versmolten met ons dagelijks leven.
Mijn onderzoek
Het werk van deze kunstenaars is veelal te zien in musea, waarbij er wordt ingegaan op actueel maatschappelijke onderwerpen en een beroep wordt gedaan op de interpretatie van de kijker. Deze bronnen zijn op verschillende niveau’s relevant voor mijn onderzoek.
De benadering van Victor Burgin en zijn onderzoek naar de interpretatielagen van een beeld hebben raakvlakken met de manier waarop ik participanten uitnodig om beelden te analyseren. Net als Victor Burgin maak ik gebruik van de dubbelzinnigheid van beelden om verhalen te verzamelen en experimenteer ik met de betekenis waneer de context en het perspectief verandert. Het artistieke onderzoek van Coralie Vogelaar naar de populariteit van nieuwsmedia-beelden is relevant, omdat haar analyses net als mijn onderzoek ingaat op hoe we kijken en de invloed van mediabeelden op onze beeldvorming van de wereld. Datzelfde geldt voor het werk van Thomas Kuijpers, die kritisch kijkt naar de verschillen en overeenkomsten in communicatie van nieuwsmedia, paradigma’s en patronen en de invloed daarvan op ons dagelijks leven.
Tijdens de workshop Perspectieven schreven participanten een verhaal vanuit hetzelfde mediabeeld.
Het verschil zit hem in het aspect dat binnen mijn onderzoek het uiteindelijke doel van de analyse is om verhalen te verzamelen én te delen. Nieuwsbeelden zijn een tool om gespreksonderwerpen aan te kaarten, waarbij participanten leren van elkaars perspectief. In tegenstelling tot het huidige debat waarin wordt gesteld dat nieuwsmedia de hedendaagse polarisatie voedt, probeer ik met die nieuwsbeelden juist mensen te verbinden.
3
Participerend ontwerpen vertakt zich in verschillende discoursen, van het betrekken van stakeholders in het ontwerpproces tot het democratiseren van het eindontwerp. Binnen mijn onderzoek zijn participanten onderdeel van het onderzoek naar hoe we kijken en zijn de verschillende perspectieven binnen de groep de essentiële input. Onderstaande instellingen en projecten zijn voorbeelden van participerend ontwerpen die net als mijn onderzoek een beroep doen op het samenbrengen van verhalen en het daardoor beter begrijpen van elkaar als mens.
Foam Museum
Foto’s als resultaat van de workshops van New Perspectives.
Foam organiseerde van januari tot en met mei 2017 het programma New Perspectieves, om nieuwkomers en statushouders op een goede en opbouwende wijze te kunnen laten meedraaien in de Amsterdamse samenleving. Het programma bestond uit diverse workshops, rondleidingen, masterclasses en uitwisselingen in en buiten het museum in Amsterdam, met als doel creatieve ontmoetingen en taalontwikkeling te stimuleren.
Participanten bestonden uit vijf verschillende groepen: jongeren, basisschoolkinderen, studenten, families en amateurfotografen. Een voorbeeld van een opdracht was dat studenten met een vluchtelingenachtergrond werden gekoppeld aan Amsterdamse studenten en als buddy’s onder begeleiding van museumdocenten op zoek gingen naar een onderwerp in de stad. Samen kwamen de duo’s tot een fotografische reportage over dit onderwerp, waarbij ook tekst een belangrijke rol speelde. [14]
Met dit project gebruikt Foam fotografie instrumenteel om maatschappelijke doelstellingen te realiseren, zoals verbinding leggen tussen verschillende bevolkingsgroepen of generaties. Om te zorgen dat er interactie ontstaat tussen mensen die anders niet snel met elkaar in contact komen.
The Island of All Together
The Island of All Together. Elke zomer reizen vele Europese toeristen naar het Griekse eiland Lesbos voor een zonnige vakantie. Tegelijkertijd maakten in 2015 en 2016 duizenden vluchtelingen uit Turkije de oversteek naar het eiland om een veilig heenkomen te zoeken binnen de Europese Unie. Philip Brink en Marieke van der Velden nodigden toeristen en vluchtelingen uit om met elkaar in gesprek te gaan. Zittend op een bankje in het park of uitkijkend over de zee ontstonden gesprekken over thuis, oorlog, liefde, auto’s en muziek.
Filmmakers Philip Brink en Marieke van der Velden willen met hun documentaire The Island of all Together laten zien wat er gebeurt op het gebied van beeldvorming als we de tijd nemen om mét elkaar te praten, in plaats van over elkaar. Participanten zijn letterlijk onderdeel van het project, zij zijn het die de verhalen vertellen en gefilmd zijn. Daarnaast zorgen de geregisseerde vragen ervoor dat de gesprekken ontstaan en de verbinding met elkaar. De documentaire is vertaald naar Duits, Nederland, Arabisch en Grieks en vertoond op filmfestivals, bij lezingen, tentoonstellingen en in musea.
Marieke van der Velden: [15]
“Het belangrijkste wat ik in mijn werk heb geleerd is dat ieder persoon een eigen verhaal te vertellen heeft. Door mijn eigen persoonlijke projecten aan het dagelijks nieuws toe te voegen, hoop ik dat mensen zich in elkaar kunnen herkennen.”
Daarmee spelen Philip Brink en Marieke van der Velden in op de omwenteling die gaande is binnen de journalistiek. De aandacht die verschoven is van het grote nieuwsmoment naar persoonlijke belevenissen, wat je onder andere terug ziet in ‘slow journalism’ en vormen die voortborduren op ‘embedded journalism’.
- Slow Journalism: verhalen die worden vertelt door individuen die met hun leven de hoofdrol spelen op het wereldtoneel.
- Embedded journalism: oorspronkelijk geïntroduceerd als oorlogsjournalistiek, waarbij verslaggevers meelopen met militairen om zo vanuit een ander (intern) perspectief berichtgeving te doen van de situatie.
Visual Thinking Strategies
Visual Thinking Strategies - Links in het museum | Rechts op een basisschool
Visual Thinking Strategies (VTS) is een leermethode met open vragen over kunst, waarbij vaardigheden als waarnemen, kritisch denken en (visuele) geletterdheid verbeteren door middel van geleide groepsdiscussies. VTS is in de jaren ’90 ontwikkeld in Amerika, om de bezoekers van het MoMA (Museum of Modern Art) in New York tijdens hun bezoek een betekenisvolle, blijvende en plezierige verbinding met kunst te geven. Hoofdeducatie van het MoMa Philip Yenawine ontwikkelde samen met cognitief psycholoog Abigail Housen het VTS-curriculum, waar vanuit later onderzoek is gestart om de relatie tussen VTS en de ontwikkeling en overdracht van het kritisch denkvermogen te verkennen.
Philip Yenawine: [17]
“VTS allows us to exercise skills that we have as soon as we open our eyes. We start making sense of the world with our eyes and it’s an amazing capacity that any three year old can show you how well they do it. […] What VTS allow us to do is what we already recognize and know, to puzzle through to what we don’t. Together collectively we can solve the problem.”
In 2015 is VTS ook in Nederland geïntroduceerd en inmiddels wordt de strategie ook als leermethode toegepast op scholen, omdat uit meerdere onderzoeken is gebleken dat het studenten in staat kan stellen om met een meer kritische blik waar te nemen en kan zorgen voor een meer bewuste, onafhankelijke blik op projecten en vraagstellingen. De strategie bewerkstelligt ‘groei’ door de interactie die wordt aangegaan met de sociale omgeving. [18] Participanten van een VTS-gesprek worden met behulp van deze strategie uitgenodigd om een respectvolle discussie te houden over wat zij waarnemen en te leren van elkaars perspectief. Daarnaast wordt het speculatief denken en het overwegen van meerdere verschillende mogelijkheden bevordert.
Mijn onderzoek
De participanten binnen mijn onderzoek bestaan momenteel uit twee groepen: de nieuwsconsumenten en de journalistiek. Vanuit het perspectief van de journalistiek ben ik benieuwd hoe nieuwsbeelden worden gemaakt, gekozen en de wereld in worden gebracht. Vanuit het perspectief van de nieuwsconsumenten onderzoek ik hoe we beelden interpreteren en hoe ik die interpretatie kan inzetten om verhalen te verzamelen. Net als in het project The Island of All Together van Marieke van der Velden en Philip Brink is het samenbrengen van mensen en verhalen onderdeel van het onderzoek.
Tijdens de workshop Verhaal in Beeld creëren participanten een beeld na het luisteren naar een verhaal.
Binnen mijn onderzoek ligt de focus tijdens workshops op de creatieve activiteit, wat raakvlakken heeft met de manier waarop Foam Museum creatieve ontmoetingen organiseerde met het project New Perspectives. De focus ligt op het samen creëren van iets nieuws, waarbij de essentiële bijvangst is dat tijdens het proces verhalen worden gedeeld en er van elkaars perspectief wordt geleerd. Binnen mijn onderzoek maar ik gebruik van de dubbelzinnigheid van beeld om die verschillende perspectieven op tafel te krijgen. De VTS-vragen en -gespreksmethode helpt participanten bewust en onderscheid te maken tussen dat wat we denken, weten of voelen en dat wat we daadwerkelijk zien.
De complexiteit van het thema beeldvorming wordt besproken binnen verschillende vakgebieden en is van alle tijden. Binnen de journalistiek wordt bevraagd in hoeverre nieuwsmedia beeldvorming beïnvloed. Binnen de psychologie wordt onderzocht hoe het onbewuste onze beeldvorming van de wereld vormgeeft. Binnen de politiek speelt beeldvorming een wezenlijke rol bij het categoriseren en indelen van groepen binnen de samenleving. En binnen het ontwerpdomein is het onderdeel van artistieke onderzoeken om zowel patronen en paradigma’s inzichtelijk te maken, als om bewustzijn te creëren.
Wanneer we ons meer bewust zijn van de werking van ons brein, hoe de invloed van beelden die we in de media zien onbewust worden opgeslagen en onze beeldvorming beïnvloeden, kunnen we daar ook naar handelen. Een tweede keer kijken, leren van het perspectief van een ander en ons niet laten leiden door ons feilbare individuele, emotionele brein.
Mijn onderzoek is een zoektocht naar verschillende methoden, naar verschillende samenstellingen van groepen en de gesprekken die daaruit voortkomen. Met de experimenten die ik doe probeer ik mensen inzicht te geven in de manier waarop we kijken, onbewuste associaties en verbanden leggen, categoriseren en vooroordelen. Maar ook op zoek te gaan naar speculaties, meerdere mogelijkheden en scenario’s. Het samenbrengen van die verhalen is daarbij een essentieel onderdeel, omdat die kunnen zorgen voor een bredere blik op de samenleving. Het gaat er om dat we elkaar als mens beter begrijpen. Niet door het leven voor de ander in te vullen, maar door vragen te stellen, het ter discussie stellen van aannames en door naar elkaar te luisteren.
Bronnen
1. De Correspondent. (2018). Dit was het nieuws niet. Amsterdam: De Correspondent Bv.
2. Wijnberg, R. (2019). Vergeet nepnieuws. Echt nieuws is minstens zo misleidend. Geraadpleegd op 15 mei 2019 van https://decorrespondent.nl/9162/luisteren-vergeet-nepnieuws-echt-nieuws-is-minstens-zo-misleidend/4464037807218-c99fa02f
3. Mlodinow, L. (2005). Subliminal. The new unconscious and what it teaches us. Londen: Penguin Books.
4. Impakt (z.d.). Impact tentoonstelling: Truth that Lies. Geraadpleegd op 19 maart 2019, van http://impakt.nl/nl/headquarters/news/impakt-exhibition-truth-that-lies/
5. Impakt (z.d.). Impakt event: Affected Words. Geraadpleegd op 19 maart 2019, van http://impakt.nl/nl/headquarters/events-headquarters/upcoming-events/impakt-event-affected-words/
6. Wijnberg, R. Hoe het nieuws polarisatie voedt en wat eraan te doen. Geraadpleegd op 15 mei 2019 van https://decorrespondent.nl/7728/hoe-het-nieuws-polarisatie-voedt-en-wat-eraan-te-doen/3765344266992-45211cf5
7. Knack (2018). Bart Brandsma: ‘Als je andere mensen kakkerlakken noemt verlaat je de beschaving’. Geraadpleegd op 10 maart 2019, van: https://insidepolarisation.nl/wp-content/uploads/2019/03/Bart-Brandsma_-Als-je-andere-mensen-kakkerlakken-noemt-verlaat-je-de-beschaving-België-Knack.pdf
8. Juffermans, J. (2018). In tijden van groeiende polarisatie vestigt filosoof Bart Brandsma zijn hoop op het stille midden. Geraadpleegd op 10 maart 2019, van https://www.vn.nl/in-tijden-van-groeiende-polarisatie-vestigt-filosoof-bart-brandsma-zijn-hoop-op-het-stille-midden/
9. Burgin, V. (1982). “Looking at Photographs,” in Thinking Photography. London: Macmillan.
10. Burgin, V. (1986). Between. New York: Blackwell Pub.
11. New Dawn (2016). Het herkennen van patronen - een interview met Coralie Vogelaar. Geraadpleegd op 3 november 2018, van http://newdawnpaper.nl/interview/het-herkennen-van-patronen-een-interview-met-coralie-vogelaar
12. Van Beek, B (2017). Recognized / Not Recognized. Wat beweging ons leert over stilstand. Extra Magazine, 3(21). 13-21.
13. Art Tube (z.d.). On the move - Thomas Kuijpers. Geraadpleegd op 15 mei 2019 van https://www.arttube.nl/videos/on-the-move-thomas-kuijpers
14. Foam (z.d.). Over New Perspectives. Geraadpleegd op 15 mei 2019 van https://www.foam.org/nl/over-ons/samenwerkingsprojecten/new-perspectives
15. Professional Imaging (z.d.). Marieke van der Velden - NL. Geraadpleegd op 15 mei 2019 van https://www.professionalimaging.nl/marieke-van-der-velden-nl/
16. Inct (2014). Wat is embedded journalism? Geraadpleegd op 15 mei 2019 van https://inct.nl/news/2666/wat-is-embedded-journalism-
17. Yenawine, P. (2014). Philip Yenawine: Visual Thinking Strategies. Geraadpleegd op 15 mei 2019 van https://www.youtube.com/watch?v=7nfc-nLy5LM
18. VTS Nederland (2018). VTS Onderzoek en theorie. Amsterdam: VTS Nederland.