Klimaat in beeld: beeldanalyse & iteratie

ontwerpvraag-kleiner2

In deze blogpost laat ik de opbouw en resultaten zien van de eerste workshop die ik gaf binnen de iteratie-reeks: Klimaat in Beeld.

Aanleiding

Om het onderwerp media & beeldvorming aan te snijden organiseer ik beeldgesprekken. Daarbij ondervond ik dat bij het voeren van meerdere gesprekken bij een groep, elk gevoerd beeldgesprek het volgende weer beïnvloed. 

beeldvormingkopie-kleiner

En dat is ook precies hoe beeldvorming werkt: een rondgaand proces, waarbij de betekenis die we geven aan een beeld wordt beïnvloed door de beelden die we eerder zagen. 

Die opstapeling aan beelden worden opgeslagen in ons geheugen. Hoe kijken we naar zo’n opstapeling en welke verhalen lezen we in die beeldenreeks? En, als die beelden zoveel invloed hebben op hoe we over een onderwerp denken, hoe bewust worden die beelden dan gekozen?

beeldvorming

Vanuit deze vragen is deze iteratie ontstaan. Wanneer we dit schematisch bekijken, zou dat eruit kunnen zien als onderstaande visualisatie. Vanuit de linkerkant wordt onderwerp ‘X’ wordt door verschillende nieuwsproducenten (denk aan NRC, AD, de Volkskracht etc.) gerepresenteerd met beelden. Vanuit rechts heeft de samenleving en nieuwsconsumenten de keuze om te kiezen via welk merk ieder het nieuws wilt bekijken. Dit kunnen er ook meerdere zijn, of juist geen.

Zowel nieuwsproducenten als nieuwsconsumenten hebben beide keuzemogelijkheden: de nieuwsproducent bij het kiezen van de beelden en als nieuwsconsument naar welke beelden je kijkt. Als het gaat om beeldvorming, bij wie ligt dan de verantwoordelijkheid?

Onderzoeksvragen

Het thema ‘X’ is ingevuld met het onderwerp ‘klimaat’. Onderzoeksvragen zijn:
 

• Hoe wordt het onderwerp ‘klimaat’ in beeld gebracht door verschillende nieuwsproducenten?

• Hoe worden deze beelden gekozen? 

• Welke verhalen lezen nieuwsconsumenten in deze beelden?

• Bij wie ligt de verantwoordelijkheid als het gaat om beeldvorming?  

Beeldanalyse

Om bovenstaande onderzoeksvragen te beantwoorden, heb ik allereerst een beeldanalyse gemaakt van hoe het onderwerp ‘klimaat’ in beeld werd gebracht in de gehele maand september 2019 door vier nieuwsproducenten (op hun online platform, zowel gratis als betaalde content). Deze beelden samengebracht levert de volgende beeldenreeksen op:

De Volkskrant - beelden bij het thema klimaat in september 2019

NRC - beelden bij het thema klimaat in september 2019

De Correspondent - beelden bij het thema klimaat in september 2019

De Telegraaf - beelden bij het thema klimaat in september 2019

Deze beeldenreeksen zijn het uitgangspunt van de workshop Klimaat in beeld. Deze workshop voer ik allereerst met nieuwsconsumenten uit, om te onderzoeken welke verhalen zij lezen in de beelden en het dialoog te voeren over mediabeelden en beeldvorming. 

Workshop

Kijken vanuit de nieuwsconsument

Ter voorbereiding van de workshop deed ik een eerste test met de oefeningen, samen met Mark Schotman die als beeldredacteur heeft gewerkt bij Het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Zowel om de oefeningen te verfijnen als om de resultaten te bespreken met iemand die zowel nieuwsconsument als nieuwsproducent is (geweest). 


Uitnodiging voor de workshop. 

De workshop Klimaat in beeld vond plaats op 14 december 2019 in het Scheltema Complex te Leiden. Hiervoor waren acht nieuwsconsumenten uitgenodigd. 


De workshop bestond uit twee delen:

• Deel 1: beeldverhalen
• Deel 2: beeldpositionering


Als 0-meting en voorbereidende opdracht kregen de participanten de vraag om een beeld te zoeken waar zij aan denken bij het thema 'klimaat', met een korte onderbouwing daarvan. 


iteratie-klimaatbeelden-1

Deel 1: beeldverhalen

Deel 1 besloeg het grootste gedeelte van de workshop. De beeldanalyse van de vier nieuwsproducenten was hiervoor het uitgangspunt, waarbij de participanten in duo's verhalen schreven bij deze beeldverzamelingen.


Tools waarmee stap voor stap de verhalen geschreven konden worden.  

  • de participanten schreven eerst individueel, in stilte, een verhaal bij de beeldenreeks;
  • bij het schrijven van de verhalen wisten de participanten niet van welke nieuwsproducent de beeldenreeks afkomstig was;
  • vervolgens deelde zij hun verhaal aan elkaar, waarbij ze bij ze aanwezen naar welke beelden ze keken bij het schrijven van dit verhaal;
  • de participanten legde dit bij elkaar vast op film;
  • na de eerste sessie werden de duo's gewisseld en bij een andere beeldenreeks geplaatst om dit nogmaals uit te voeren.


iteratie-klimaatbeelden-3

Deel 2: beeldpositionering

Bij deze oefening werden de participanten in twee groepen verdeeld. Iedere groep stond bij een kwadrant, die bestond uit:

  • een x-as met de woorden 'negatief' (links) en 'positief' (rechts);
  • een y-as met de woorden 'natuur' (boven) en 'mens' (onder.

    De participanten kregen de losse beelden in handen van één van de beeldenreeksen die ze eerder hadden geanalyseerd tijdens deel 1 van de workshop en werden gevraagd om die beelden, in overleg met elkaar, te positioneren binnen het kwadrant. 

Resultaten

Verhalen

De volgende verhalenbundels zijn voortgekomen uit de beeldanalyses en geschreven verhalen door de participanten. 

Download hieronder de verhalenbundel als PDF van de beeldanalyse van: 
De Telegraaf | NRC | De Volkskrant | De Correspondent

Per duo werd onderling gereflecteerd op de geschreven en gepresenteerde verhalen bij de beeldverzamelingen. De voorbereidende opdracht, beeldanalyses, geschreven verhalen en reflecties zijn hieronder per participant samengevat. 

resultaten&evaluaties-participanten-1

Download hier als PDF


Beeldpositioneringen

Tijdens deze oefening overlegden de groepen voortdurend met elkaar waar de beelden geplaatst werden binnen het kwadrant. Hierdoor ontstonden dialogen over wanneer een beeld als 'positief' of 'negatief' worden bestempeld en waarom. Vervolgens werd er met de totale groep gepraat over de eindresultaten van de beeldpositioneringen en werden deze met elkaar vergeleken. 

NRC

Bij het analyseren van de resultaten van deze oefening valt het volgende op:

  • de meerderheid van de beelden is geplaatst in het y-gebied 'mens'; 
  • de beelden zijn ongeveer evenredig verdeeld in de gebieden 'negatief-natuur', 'negatief-mens' en 'positief-mens';
  • er zijn vier beelden geplaatst in het gebied 'positief-natuur'; 
  • de natuurbeelden zijn bijna allemaal geplaatst in het x-gebied 'negatief'.

De Telegraaf

Bij het analyseren van de resultaten van deze oefening valt het volgende op:

  • de meerderheid van de beelden zijn geplaatst onderin in het y-gebied 'mens';
  • er zijn maar enkele beelden geplaatst bovenin het y-gebied 'natuur';
  • de beelden zijn ongeveer evenredig verdeeld in het x-gebied 'negatief' en 'positief'.

Een belangrijke opmerking bij deze oefening is dat het om twee verschillende groepen participanten gaat en dat het plaatsen van de beelden per groep anders uitgevoerd kan worden. Zo is bijvoorbeeld het beeld van Greta Thunberg bij de groep NRC binnen het gebied van 'negatief' geplaatst en bij groep Telegraaf binnen het gebied van 'positief'. Focuspunt bij deze oefening is dan ook niet zozeer het eindresultaat van de geplaatste beelden, maar het dialoog dat wordt gevoerd binnen de groep, tijdens het bewust verdelen van die beelden binnen het kwadrant. 


Bewustzijn

Als het gaat om bewustzijn van de impact van mediabeelden en beeldvorming, werd hier het meest over gepraat tijdens de reflecties op de geschreven verhalen en na het tweede deel van de workshop De beeldpositionering. Ook de ervaringen van deel één, de beeldverhalen, werden daarbij betrokken. Die oefening werd uitgevoerd in duo's, maar er werd nu met de groep gedeeld hoe die verhalen terug te zien zijn in het eindresultaat van de beeldpositionering binnen de kwadranten.  

beeldpositionering3

Een aantal reacties van participanten tijdens de iteratie en vanuit de evaluaties:

“Voor de een is dit heel positief hè, en voor de ander meer negatief. [...] Zo zie je dat het ook gaat om hoe je zelf kijkt. Anders zou dit hele stuk (wijzend naar protestbeelden gepositioneerd aan de negatieve kant) misschien wel daar komen te liggen (wijzend naar de positieve kant).”

“Door de beelden te positioneren begrijp ik wel waarom ik mijn verhaal zo negatief heb geschreven; ik leg maar weinig beelden in de positieve hoek neer en ik mis de oplossingsgerichtheid in beelden over het klimaat.”

“Je kunt zo wel heel goed zien, ook kijkend naar de grote posters, dat het heel belangrijk is om via meerdere en verschillende nieuwskanalen naar een onderwerp te kijken.”

“Klimaatproblematiek heeft vele negatieve connotaties en beelden spelen hierin een rol. Het is leuk en interessant om met beeld te werken en goede analyses van beelden kunnen ons veel vertellen.”

“Ik (en de mensen met wie ik een duo vormde) zijn zoekende naar oplossingen voor dit onderwerp in ons dagelijks leven. De media speelt daar eigenlijk maar weinig op in.”

“Verbazingwekkend dat ieder nieuwsmerk toch ook een eigen stijl heeft in beeld om hiermee het nieuws te brengen.”

Bevindingen & vervolgstappen

Deze workshop raakt alle vier de thema’s binnen mijn onderzoek: media & beeldvorming, waarneming & interpretatie, vertraging & bewustzijn en empathie & verbinding. Het gaat in op de volgende onderzoeksvragen:

Hoe wordt het onderwerp ‘klimaat’ in beeld gebracht door verschillende nieuwsproducenten?

De analyse van alle de beelden die geplaatst werden bij het onderwerp 'klimaat' door vier verschillende nieuwsproducenten werd als uitgangspunt gebruikt voor de workshop Klimaat in Beeld. Dit zou een andere maand weer ander resultaat opleveren, afhankelijk van de gebeurtenissen in de wereld en de geplaatste artikelen daarover. Voor deze workshop is dit nu het uitgangspunt geweest om te praten over mediabeelden, beeldvorming en het verschil in het maken van beeldkeuzes door nieuwsproducenten. 


Welke verhalen lezen nieuwsconsumenten in deze beelden?

Dit werd onderzocht door tijdens de iteratie de participanten de verhalen te laten schrijven, hen deze in duo's aan elkaar te laten presenteren en daar samen op te reflecteren. Deze oefening in combinatie met de beeldpositionering vullen elkaar aan: er ontstonden dialogen en bewustzijn over wat we zien in de verschillende beeldverzamelingen en welke impact beelden hebben op de beeldvorming die we hebben bij een onderwerp. Daarnaast kwam er meerdere malen naar voren dat de nieuwsconsumenten veel van de beelden als 'negatief' bestempelen en op zoek zijn naar oplossingen binnen de klimaatproblematiek. 


Bij wie ligt de verantwoordelijkheid als het gaat om beeldvorming?

De nieuwsconsumenten geven enerzijds aan dat zij door het analyseren van de beeldverzamelingen zich bewust zijn van de impact van beelden op hun beeldvorming van het klimaat. Anderzijds geven ze ook aan dat ze inzien dat ze zelf de berichten van verschillende nieuwsproducenten moeten raadplegen om een bredere blik op het onderwerp te krijgen.

schema-nieuwsproducent

Deze workshop was ingezet op het onderzoeken van het perspectief vanuit de nieuwsconsumenten. De onderzoeksvragen over verantwoordelijkheid en het maken van beeldkeuzes zijn vragen die ik verder wil onderzoeken tijdens gesprekken met nieuwsproducenten. De resultaten van deze workshop kunnen daarbij als conversation piece worden gebruikt.