In zijn boek Gegrepen door emoties beschrijft Paul Ekman de kenmerken van een emotie als volgt:
- Er is een gevoel, een reeks van sensaties die we ervaren en waarvan we ons vaak bewust zijn.
- Een emotionele episode kan kort zijn, soms maar een paar seconde duren, soms veel langer. Als ze uren aanhoudt, gaat het om een stemming en niet om een emotie.
- Het gaat om iets dat van belang is voor de persoon.
- We beleven emoties als ons overkomend, niet als door ons verkozen.
- Het taxatieproces, waarin we voortdurend onze omgeving aftasten op de dingen die van belang voor ons zijn, is gewoonlijk automatisch. We zijn ons niet bewust van onze taxatie, behalve wanneer ze langer duurt.
- Er is een refractie periode waarin de in het geheugen opgeslagen informatie en kennis in eerste instantie worden gefilterd en waarin we alleen toegang hebben tot wat de gevoelde emotie staaft. De refractaire periode duurt misschien maar een paar seconden, maar kan ook veel langer aanhouden.
- We worden pas gewaar emotioneel te zijn als de emotie al is begonnen, als de eerste taxatie is afgerond. Wanneer we ons eenmaal bewust worden in de greep van een emotie te zijn, kunnen we de situatie hertaxeren.
- Er bestaan universele emotiethema’s die ons evolutionaire verleden weerspiegelen, naast vele cultureel geleerde variaties die ons individuele ervaring weerspiegelen. Anders gezegd, we worden emotioneel over dingen die van belang waren voor onze voorouders en over dingen die van belang gebleken in ons eigen leven.
- Het verlangen om een emotie te ervaren of niet te ervaren motiveert veel van ons gedrag.
- Een efficiënt signaal – duidelijk, snel en universeel – laat anderen weten hoe de emotionele persoon zich voelt.
- Gesimuleerde emotionele expressies zijn te herkennen, met moeite, aan een grotere asymmetrie, aan de afwezigheid van spierbewegingen die typerend zijn voor bepaalde expressies en die haast niet opzettelijk te maken zijn, en aan tegenstrijdigheden tussen de timing van de expressie en de context van het gesprek op dat moment.
- Emoties die gemaskeerd worden met een glimlach kunnen ‘uitlekken’ via de bovenste oogleden, de wenkbrauwen en het voorhoofd.
Ekman, P. (2008). Gegrepen door emoties. Amsterdam: Nieuwezijds b.v.